آشنایی با داشبورد خودرو و استانداردهای آن

داشبورد یكی از مهمترین قسمت‌های تریم (تزئینی) درون خودرو بوده كه در نگاه اول، توجه را به خود جلب می‌كند. داشبورد، در واقع یك پانل كنترل است كه زیر شیشه جلوی خودروها نصب می‌شود و از آن برای تسهیل كنترل راننده و دسترسی آسان وی به مجموعه نشان‌دهنده‌ها، كلیدها و… استفاده می‌شود. به همین‌دلیل، به آن Instrument Panel یا IP نیز گفته می‌شود. شكل ظاهری داشبورد در خودروها، متناسب با طراحی انجام شده، متفاوت است. در طراحی داشبورد، مواردی نظیر صفحه آمپر، غربیلك فرمان، صفحه كلید چراغ‌ها، هواكش‌ها، پنل بخاری، رادیو، بلندگوها، درب داشبورد و در خودروهای مدرن‌تر سیستم‌های كنترل هوشمند و جهت‌یاب الكترونیكی نیز مدنظر قرار می‌گیرد.

كلمه Dash در داشبورد مخفف “dial and switch housing” به معنی محفظه كلیدها و صفحه مدرج است. داشبورد، علاوه‌بر كاربردهای یادشده، به این دلیل كه دقیقاً روبه‌روی سرنشینان جلو قرار دارد، از نظر ایمنی نیز دارای اهمیت بوده و می‌بایستی به‌گونه‌ای طراحی شود كه در صورت برخورد سر و صورت یا پاهای سرنشین با آن، حداقل آسیب حادث شود. به‌همین منظور، از موادی مانند فوم پلی‌یورتان در زیر روكش PVC یا چرم استفاده می‌شود. در داشبوردهای جدید (از دهه 1990 به بعد) كیسه‌های هوا نیز نصب شده است.

استانداردهای كنترل كیفی داشبورد

طراح خودرو، انتظارات خود از خودرو و قطعات و مجموعه‌های آن را در قالب استانداردهایی تدوین شده، بیان می‌كند. این انتظارات برای داشبورد سمند، مطابق با استاندارد PDS-X7-TRM-P06-02 و در مورد داشبوردهای گروه پژو/سیتروئن، مطابق با استاندارد B293110 تعریف شده است. براساس این استانداردها، مهمترین تست‌های داشبورد و اجزای اصلی آن عبارتند از:

1 . تست ارتعاش مجموعه

در هنگام حركت خودرو، ارتعاشات زیادی در جهت‌های مختلف به داشبورد وارد می‌شود كه در صورت طراحی نامناسب و یا خطا در تولید داشبورد، ممكن است منجر به ایجاد نویز، جدا شدن تجهیزات نصب شده روی داشبورد و یا شكست قطعات آن شود. به‌همین دلیل، گذراندن تست ارتعاش یكی از ضروری‌ترین الزامات كیفی داشبورد است. در این تست، ابتدا باید مجموعه داشبورد یا ملحقات كامل، تحت تست شرایط جوی قرار گرفته و سپس روی فیكسچر مخصوص در حالت مونتاژ موردتست ارتعاش با فركانس مشخص قرار گیرد و بعد از تست دچار مشكلات ذكر شده یا افت عملكرد نشود.

2 . مقاومت در برابر نور و حرارت

تابش نور خورشید و حرارت، از جمله عواملی هستند كه منجر به تخریب پلیمرها می‌شوند. از آنجا كه داشبورد زیر شیشه جلو قرار دارد، درجه حرارت سطح آن به‌دلیل اثر گلخانه‌ای در هوای گرم محیط، ممكن است تا 110 درجه سانتی‌گراد برسد. اگر داشبورد نتواند تست‌های حرارت و نور را بگذراند، ممكن است در شرایط كاربرد در فصول گرم و نواحی گرمسیر، دچار دفرمگی، تغییر رنگ و تغییرات ابعادی شده و عملكرد اجزای آن مختل شود.

3 . فرسایش آب و هوایی

خودروهای تولیدی ممكن است در شرایط جغرافیایی مختلف مورد استفاده قرار گیرند. طراحی داشبورد معمولاً به‌گونه‌ای انجام می‌شود كه در دمای محیط بین 30- تا 55+ درجه سانتی‌گراد و رطوبت تا 98 درصد، پایداری ظاهری، ابعادی و عملكردی خود را حفظ كند. لذا گذراندن این تست در شرایط شبیه‌سازی شده جوی، از الزامات مهم كیفی داشبورد است.

4 . تست‌های فوم و روكش

روكش داشبورد، علاوه‌بر دارا بودن خواص مكانیكی خوب، از نظر مقاومت در برابر پارگی، كشش و سایش، باید در برابر مواد شیمیایی، شوینده‌ها و آب مقاوم بوده و مقاومت لكه‌پذیری مناسبی داشته باشد. فوم داشبورد نیز باید مانایی فشاری مناسب و مقاومت در برابر فرسودگی حرارتی داشته باشد. تست‌هایی مانند بو، مه گرفتگی، شعله‌وری، سان لایت، فرو رفتگی و چسبندگی لایه نیز برای روكش فوم خورده تعریف شده است. استاندارد WSBM98D22B و استاندارد 9612678699 حاوی الزامات كیفی روكش، فوم و تركیب آنهاست.

5 . دوام قطعات عملكردی

برای قطعات و زیرمجموعه‌هایی نظیر جعبه داشبورد، جاسیگاری و دریچه‌های هواكش كه دارای عملكرد بالا هستند، تست‌های دوام طی سیكل‌های چند هزارتایی عملكرد و نیز اندازه‌گیری نیروهای عملكردی تعریف شده است. در مورد جعبه داشبورد، می‌توان به استاندارد 9612846899 اشاره كرد.

6 . مقاومت اتصالات جوش پلاستیك

برای اتصال قطعات پلاستیكی به یكدیگر، معمولاً یكی از روش‌های جوش اولتراسونیك7، جوش ویبره8 و جوش هات‌پلیت9 مورداستفاده قرار می‌گیرد. در صورت وجود خطا در فرایند جوش، ممكن است در حین عملكرد داشبورد، جدایش نواحی جوش اتفاق بیفتد. لذا برای كنترل پارامترهای جوش پلاستیك، لازم است نیروی جدایش اتصالات جوش خورده، اندازه‌گیری شده و تحت كنترل قرار گیرد.

7 . بو و مه گرفتگی

بو و مه گرفتگی نیز تست‌هایی مهم بوده كه روی روكش فوم خورده، انجام می‌گیرند و معیاری از فراریت نرم‌كننده‌ها تلقی می‌شوند. بر اثر پدیده مه گرفتگی، نرم‌كننده‌های فرار به‌صورت لایه‌ای چرب و كدر، روی شیشه خودرو نشسته و قدرت دید سرنشین را كاهش می‌دهند.

8 . وضعیت ظاهری، رنگ و دانه بندی، گپ و فلاش

داشبورد، قطعه‌ای تزئینی بوده و ظاهر آن از نظر رنگ و دانه‌بندی سطح (گرین) جزو پارامترهای مهم كیفی است. الزامات رنگ و دانه‌بندی توسط طراح استایل برای تمامی قطعات تزئینی خودرو، در قالب استاندارد مشخص می‌شود و هماهنگی و هارمونی رنگ و گرین بین قطعات مختلف تزئینی درنظر گرفته می‌شود. این الزامات برای سمند مطابق با PSS-001-03-X7 تعریف شده است.همچنین، میزان و یكنواختی فاصله و درز (گپ) میان قطعات و تجهیزات مختلف روی داشبورد و نیز همسطحی آنها با یكدیگر (فلاش) نیز تأثیر بسزایی در زیبایی ظاهر داشبورد داشته و از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل، خواسته‌های طراح در قالب مدركی به نام Styling demand منتشر و در آن معیارهای پذیرش گپ و فلاش اعلام می‌شود.

9 . كنترل ابعادی مجموعه با فیكسچر كنترلی

داشبورد مجموعه‌ای از قطعات مختلف بوده و خطا در اندازه‌ها و تلرانس‌های این قطعات، منجر به خطا در ابعاد كلی مجموعه می‌شود. از طرفی دیگر مهم‌ترین انتظار خط تولید خودروساز از داشبورد، سهولت مونتاژ آن روی بدنه است. لذا كنترل ابعادی مجموعه از نظر تطابق با طرح از اهمیت زیادی برخوردار است. به‌دلیل شكل هندسی داشبورد، این كار با استفاده از فیكسچر كنترلی (C.F) انجام می‌شود.

بخش دانش و زندگی